Περίληψη ομιλίας Μενέλαου Σταυρινίδη στην Ημερίδα της 5ης Μαίου 2012

Η Φυτοπροστασία στη Βιολογική Γεωργία

Μενέλαος Σταυρινίδης, Λέκτορας, Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων, ΤΕΠΑΚ

Περίληψη:

Η βιολογική γεωργία στοχεύει στην παραγωγή ποιοτικών και ασφαλών για την υγεία τροφίμων με την ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Οι βιοκαλλιεργητές δεν χρησιμοποιούν συνθετικά χημικά για την προστασία των φυτών τους από φυτοφάγους οργανισμούς, αλλά στηρίζονται σε φυσικές και βιολογικές μεθόδους, όπως αναφέρεται στον Ευρωπαϊκό κανονισμό 889/2008. Η προστασία των φυτών στη βιολογική γεωργία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε προληπτικά μέτρα, τα οποία μειώνουν τις πιθανότητες προσβολής των φυτών από έντομα και ασθένειες. Για παράδειγμα, ένα βασικό μέτρο πρόληψης είναι η μεταφύτευση υγιών και εύρωστων φυταρίων τα οποία είναι πιο ανθεκτικά σε προσβολές από έντομα και ασθένειες. Σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες μπορούν να εφαρμοστούν εντομοστεγή δίκτυα τα οποία παρεμποδίζουν την είσοδο εντόμων. Σημαντική επίσης είναι και η επιλογή της περιοχής εγκατάστασης της καλλιέργειας. Για την αντιμετώπιση του περονόσπορου της πατάτας, ο οποίος ευνοείται από υψηλή σχετική υγρασία, πρέπει να αποφεύγονται οι περιοχές με υψηλή υγρασία και οι πυκνές φυτεύσεις.

Για την περαιτέρω μείωση των προσβολών οι βιοκαλλιεργητές μπορούν να σχεδιάσουν την καλλιέργεια τους με βάση οικολογικές αρχές προκειμένου να δημιουργήσουν δυσμενές περιβάλλον για την ανάπτυξη εντόμων και ασθενειών. Η μονοκαλλιέργεια πρέπει να αποφεύγεται καθώς ευνοεί τους φυτοφάγους οργανισμούς λόγω της παρουσίας μεγάλων ποσοτήτων κατάλληλης τροφής. Αντίθετα, οι βιοκαλλιεργητές μπορούν να εφαρμόσουν  την τεχνική της συγκαλλιέργειας ανθοφόρων φυτών μαζί με την κυρίως καλλιέργεια. Τα ανθοφόρα φυτά παρέχουν γύρη και νέκταρ σε ωφέλιμα έντομα τα οποία τρέφονται με τα φυτοφάγα έντομα και διατηρούν τους πληθυσμούς τους σε χαμηλά επίπεδα. Μια άλλη τεχνική που μπορεί να εφαρμοστεί από τους βιοκαλλιεργητές είναι η αμειψισπορά, δηλαδή η καλλιέργεια φυτών από διαφορετικές οικογένειες σε κάθε καλλιεργητική περίοδο, προκειμένου να μειωθούν οι πληθυσμοί εντόμων που τρέφονται μόνο με συγγενικά φυτά, όπως o φυλλορύκτης της τομάτας, Tuta absoluta.

Η λήψη προληπτικών μέτρων και ο σχεδιασμός της καλλιέργειας με βάση οικολογικές αρχές μειώνουν την παρουσία φυτοφάγων οργανισμών, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές προσβολές από έντομα και ασθένειες. Στις περιπτώσεις αυτές, ο βιοκαλλιεργητής μπορεί να εφαρμόσει θεραπευτικά μέτρα, όπως για παράδειγμα η χρήση εντομοκτόνων ή μυκητοκτόνων φυτικής ή φυσικής προέλευσης. Στις ουσίες αυτές περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων το θειάφι και διάφορες χαλκούχες ενώσεις για την αντιμετώπιση μυκήτων και η αζαδιραχτίνη και το πύρεθρο για την αντιμετώπιση εντόμων. Επιπρόσθετα, στα θεραπευτικά μέτρα περιλαμβάνονται οι εφαρμογές ωφέλιμων μικροοργανισμών που παρασιτούν παθογόνα, όπως για παράδειγμα το Trichoderma harzianum και ωφέλιμων εντόμων που τρέφονται με φυτοφάγα έντομα, όπως το Macrolophus pygmaeus. H σωστή εφαρμογή βιολογικών μεθόδων φυτοπροστασίας οδηγεί στην παραγωγή προϊόντων που είναι απαλλαγμένα από συνθετικά χημικά, είναι ασφαλέστερα για τον καταναλωτή και το γεωργό και προκαλούν μικρότερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος.

Σύντομο Βιογραφικό του Δρα Μενέλαου Σταυρινίδη.

Ο Μενέλαος Σταυρινίδης απέκτησε πτυχίο Γεωπονίας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακό στις Βιολογικές Καταπολεμήσεις από το Imperial College London. Κατέχει μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο από το Τμήμα Περιβαλλοντικών Επιστημών του University of California, Berkeley.Πραγματοποίησε μεταδιδακτορική έρευνα στη βιολογική καταπολέμηση εντόμων και ακάρεων σε αμπελώνες στην Καλιφόρνια και παράλληλα δίδαξε προπτυχιακούς φοιτητές στο University of California, Berkeley. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στις ΗΠΑ του απονεμήθηκε σειρά βραβείων, μεταξύ των οποίων το Robert J. O’ Neil Award του Διεθνούς Οργανισμού Βιολογικής Καταπολέμησης (ΙΟΒC) για την έρευνα του στη βιολογική αντιμετώπιση ακαρέων της αμπέλου. Εργάστηκε ως ερευνητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών στην Κύπρο. Από το Νοέμβριο του 2010 εργάζεται ως Λέκτορας στο Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η βιολογική καταπολέμηση φυτικών εχθρών, η επίδραση γεωργικών φαρμάκων σε ωφέλιμα έντομα και ακάρεα, η ανάπτυξη ανθεκτικότητας σε έντομα και ακάρεα και η επίδραση της υδατικής καταπόνησης φυτών σε πληθυσμιακές εξάρσεις φυτικών εχθρών.